ЖАҢАЛЫҚТАР
Тимур Сүлейменов: "Украинаның аумақтық тұтастығын қолдаймыз", "әр нәрсені өз атымен атаймыз"
Қазақстан өкілі алғаш рет Украинадағы соғысқа, Ресейге салынған санкцияға қатысты ашық ұстанымын білдірді. Президент әкімшілігі басшысының орынбасары Тимур Сүлейменов еуропалық ақпарат желісі – Euractiv сайтына берген сұхбатында "Украинаның аумақтық тұтастығын қолдайтынын", соғысты соғыс деп атайтынын және санкция салынған тауарлардың Ресейге өтіп кетпеуіне бар күшін салатынын мәлімдеді.
Брюссельде сұхбат берген Сүлейменов Еуропаға сапарының мақсаты – "Қазақстан Ресейге АҚШ пен ЕО салған санкцияларды айналып өтудің құралы болмайтынын еуропалық әріптестерімізге дәлелдеу" екенін айтты.
"Біз Ресеймен сауданы тоқтатпаймыз, Ресейге инвестиция да саламыз, Ресейден инвестиция да тартамыз: біздің экономика үшін мұны басқаша жасаудың жолы жоқ. Бірақ біз санкция салынған тауарларды бақылауға бар күшімізді саламыз. Санкция салынған тұлғалар мен мекемелер Қазақстанға инвестиция салмауын бақылауға бар күшімізді саламыз" деді Тимур Сүлейменов.
Ресей Украинадағы соғысты "әскери операция" деп атайды, оны "соғыс" деп атағандарды қатаң жазалайды. Осыған дейін Қазақстанның ресми органдары бұл операцияға ашық баға бермей келген еді. Журналистің осы туралы сауалына жауап берген Сүлейменов "Әр нәрсені өз атымен атауда еш проблема жоқ. Ресей "соғыс" сөзіне тыйым салатын заң шығаруды ұсынды. Олар оны "арнайы әскери операция" дейді. Бірақ Қазақстанда біз оны өз атымен атаймыз" деді Сүлейменов.
Украинада соғыс басталғалы БҰҰ Бас ассамблеясы Ресейдің әрекетін айыптайтын екі бірдей қарар қабылдап, екеуінде де Қазақстан қалыс қалған. Осы туралы сауалға жауап берген Сүлейменов: "Ресей өз жағында болғанымызды қалайды. Бірақ Қазақстан Украинаның аумақтық тұтастығын құрметтейді. Біз Қырымдағы жағдайды (Украина құрамындағы Қырымның Ресей құрамына қосылуын – Ред.) да, Донбастағы жағдайды (Украинаның "ЛХР" және "ДХР" деген сепаратистік аймақтарының тәуелсіздігін – Ред.) да мойындаған жоқпыз, мойындамаймыз да, себебі оларды БҰҰ мойындаған жоқ. Біз Біріккен Ұлттар Ұйымы деңгейінде қабылданған шешімдерді ғана құрметтейміз" деп мәлімдеді.
Ресейге салынған санкциялар кесірінен Қазақстанның экспорт мүмкіндігі шектеліп қалғанына қынжылыс білдірген Сүлейменов Ресейді айналып өтетін бағыттарға басымдық беріп, "экспорт жолдарын әртараптандыру қажет" екенін айтты.
Бұған қоса, шенеунік Қазақстанды санкция салынған Ресей және Беларусь елдерімен бірге қарастырмауға шақырды.
"Өзімізді [олармен бір] себетке салғанын қаламаймыз және бұған бас тікпейміз. Сондықтан біз Еуропа одағы елдерімен және тегіс Еуроодақпен арадағы ынтымақтастықты арттырғымыз келеді. Біз – Орталық Азиядағы ең батысшыл елміз, ортақ құндылықтарымыз көп, себебі Қазақстанның 300 мың шаршы километр жері Еуропада жатыр. Қазақстанның ол бөлігі Еуроодақ елдерінің біразының аумағынан үлкен" деді Тимур Сүлейменов.
24 ақпанда Ресей "денацификация" және "демилитаризация" жүргіземіз деген желеумен көршілес Украинаға қарсы соғыс бастаған. Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев 1 наурызда бұл жөнінде пікір білдіріп, екі жақты "бейбітшілікке" шақырған: "Екі мемлекетті келіссөз үстелі басында тіл табысып, келісімге келіп, ымыраласуға шақырамыз. Басқа жол жоқ. Жақсы ұрыстан жаман бейбітшілік жақсы. Бейбітшілік болмаса даму болмайды".
Мұның алдында Қазақстанның сыртқы істер министрі Мұхтар Тілеуберді "ЛХР" мен "ДХР-ды" мойындау мәселесі күн тәртібінде тұрған жоқ, яғни біз халықаралық құқық негіздеріне, БҰҰ жарғысының басты принциптеріне сүйенеміз" деген және Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымы (ҰҚШҰ) аясында Украинадағы соғысқа Қазақстан әскерін жіберу мүмкін емес екенін айтқан.
Ресми Нұр-Сұлтан Ресейдің Украинадағы соғысына қатысты бұдан басқа ашық ұстанымын білдірмей келген.
Тимур Сүлейменовтың сұхбаты Euractiv сайтында 29 наурызда жарық көрді. Бірақ Қазақстанның ақпарат құралдары ол туралы бірнеше күн ештеңе жазбады. Сұхбат туралы жаңалық Қазақстанның ақпарат кеңістігінде тек 1 сәуірде тарала бастады.
Басқа да жаңалықтар
Үш күнге атысты доғармақ болған Ресей Украинаны бомбалады. Бір адам қаза тапты
Украина әуе күштерінің бейсенбідегі таңғы мәліметінде 2025 жылдың 8 мамырына ауған түн жарымынан кейін, Ресей әскері Сумы облысына тактикалық авиация бомбасын тастап, белсенді қимылға кіріскені айтылған.
Ресей президенті Владимир Путин жариялаған үш күндік оқ атпау режимі 8 мамырда түнгі сағат 00:00-де күшіне енуге тиіс еді.
Украинаның төтенше жағдай жөніндегі мемлекеттік қызметі бейсенбі күні таңертең Сумы облысында Ресей армиясы Белополье ауданындағы тұрғын үйлер орналасқан аумаққа шабуыл жасағанын хабарлады. Бір тұрғын үй толық қирап, тағы үшеуіне зақым келген, жеті шаруашылық құрылысы бүлінген. Шабуылға ұшыраған аумақты зерттеу барысында құтқарушылар қиранды басып қалған бір әйелді алып шығып, медициналық жедел жәрдем қызметкерлеріне тапсырған.
Мемлекеттік төтенше жағдай қызметінің дерегінше, Сумы ауданында түнгі атыстан кейін үш тұрғын үйде өрт шыққан. Құтқарушылар оқиға орнында таңға дейін жұмыс істеген. Бір бейбіт тұрғын қаза тапқан. Кейінірек аймақ прокуратурасы болған оқиғаны нақтылап, 8 мамырда түнгі сағат үштің шамасында Сумы ауданына басқарылатын авиациялық бомба түсті деп хабарлады. Салдарынан 55 жастағы әйел өз үйінде қаза тауып, оның 24 жастағы ұлы жараланған.
Ресей әскери билігі Сумы облысына шабуыл жасау жалғасып жатыр деген ақпаратқа байланысты ешқандай түсініктеме берген жоқ.
Харьков облыстық прокуратурасы хабарлағандай, бейсенбі күні таңертеңгі сағат 7.00 шамасында Ресей әскери күштері FPV-дронмен Харьков ауданына қарасты Большие Проходы ауылы маңында жолда кетіп бара жатқан Renault Sandero көлігіне шабуыл жасаған. Салдарынан 18, 30 және 58 жастағы үш әйел жараланған. Олар ауруханаға жеткізілген деп хабарлады прокуратура.
Қазақстан Пәкістан мен Үндістандағы азаматтарын эвакуациялауды жоспарлап отырған жоқ
Қазақстанның сыртқы істер министрлігі екі күннен бері бір-бірін ара-тұра атқылап жатқан Үндістан мен Пәкістандағы жағдай мен ол елдердегі қазақстандықтар жөнінде пікір білдірді. СІМ дәл қазір қазақстандықтарды эвакуациялау мәселесі күн тәртібінде тұрған жоқ деп мәлімдеді.
"Қазіргі кезде ондай қажеттілік жоқ. Соғыс жоқ, ауқымды әскери іс-қимыл жүріп жатқан жоқ. Әуе кеңістігі ашық. Яғни, бұл – Air Astana (қазақстандық әуекомпания – ред.) компаниясының мәселесі, олар жағдайды өздері бағалайды. Біздің азаматтарымызға шынайы қауіп төніп тұрғаны анық болған жағдайда ғана эвакуация мәселесі көтеріледі. Әзірге ондай жағдай жоқ", — деді Қазақстанның сыртқы істер министрінің орынбасары Ақан Рахметуллин 8 мамыр күні парламент сенатындағы брифинг барысында.
СІМ шенеунігі Қазақстан азаматтарының саны Үндістанға қарағанда Пәкістанда көбірек екенін айтты. Қалай болғанда да, қазақстандықтар Үндістандағы Қазақстан елшілігімен байланыста отыр деді ол.
Қазақстандық Air Astana әуекомпаниясы Үндістан мен Пәкістан арасындағы әуе кеңістігінің жабылуына байланысты, 8 мамырдан бастап Алматы – Дели – Алматы және Алматы – Мумбай – Алматы бағыты бойынша рейстерді уақытша тоқтатқанын хабарлаған.
6 мамырдың кешінен бастап Үндістан мен Пәкістан ауық-ауық бір-бірін артиллериядан атқылап отыр, салдарынан ондаған адам қаза тапқаны белгілі болды.
AirAstana Үндістан мен Пәкістан арасындағы жағдайға байланысты Дели мен Мумбайға әуе рейсін уақытша тоқтатты
Қазақстандық Air Astana әуекомпаниясы Үндістан мен Пәкістан арасында қарулы қақтығыс басталғаннан кейін әуе кеңістігінің жабылғанына байланысты Үндістанға ұшатын рейстерін уақытша тоқтатты. Бұл туралы әуекомпаниясының баспасөз қызметі хабарлады.
Air Astana әуекомпаниясы 8 мамырдан бастап KC 907/908 Алматы – Дели – Алматы және KC 291/292 Алматы – Мумбай – Алматы бағытымен ұшатын рейстерді тоқтатуға мәжбүр екенін жария етті.
Air Astana өкілдері тоқтатылған рейстердің жолаушыларына билет құны толық қайтарылатынын мәлімдеді.
"Қазіргі уақытта әуекомпаниясы Қазақстан Республикасының азаматтары мен басқа да Air Astana жолаушыларын елге қайтару мақсатында балама бағыттар бойынша репатриациялық рейстер ұйымдастыру мүмкіндігін қарастырып жатыр. Біз жағдайдың даму барысын мұқият қадағалап отырмыз және кез келген өзгеріс туралы жолаушыларды жедел түрде хабардар етеміз", – деп жазылған Air Astana таратқан баспасөз хабарламасында.
6 мамырдың кешінен бері Үндістан мен Пәкістан бір бірін артиллериялық қарудан атқылап жатыр. Салдарынан ондаған адам қаза тапқан деген мәлімет тарады.
Сәрсенбі, 7 мамырда Үндістан Пәкістан мен Кашмирдің Пәкістан бақылайтын бөлігіне ракета атты. Дели Пәкістанның "террористік инфрақұрылымдарына" шабуыл жасалды деп хабарлады.
Үндістан бұл операциясын 22 сәуірдегі шабуылға қарымта деп атады. 22 сәуірде Кашмирдің Үндістан бақылайтын бөлігіндегі Байсаран алқабында үндістандық туристерге шабуыл жасалып, 26 адам қаза тапқан. Үндістан шабуылды "теракт" деп атап, Пәкістанды айыптаған. Бірақ Исламабад шабуылға қатысы жоғын айтып мәлімдеме жасады. Ал туристерге шабуыл жасаған үш адам Пәкістан азаматы екені айтылған.
Пәкістан премьер-министрі Шахбаз Шариф Үндістанның 7 мамырдағы шабуылын "жиіркенішті агрессия әрекеті" деп атады. Артынша бұл елдің де қарулы күші Кашмирдің Үндістан бақылайтын аймағына шабуыл жасады. Пәкістан Үндістанның бес әуе ұшағын атып түсіргенін айтты. Бірақ Дели бұл мәлімдемеге жауап берген жоқ.
Пәкістан өкілдері шабуылдан кемі 26 адам қаза тауып, 46 адам жараланғанын айтады. Ал Дели Кашмирдің Үндістан бақылауындағы аймағында кемі 7 адам қаза болды деді.
Үндістан мен Пәкістан Кашмир аймағын өз жерім деп санайды. Қазір Кашмирдің жартысын Пәкістан, жартысын Үндістан бақылап отыр.
Зеленский: Ресей аспанынан маза кеткені – әділ жайт болды
Украина президенті Владимир Зеленский 7 мамыр кешке жасаған мәлімдемесінде атысты кемінде 30 күнге толық тоқтату туралы бұған дейін Киевтің Мәскеуге жасаған ұсынысы әлі күшінде екенін айтты.
"Біз дипломатияға мүмкіндік беретін бұл ұсынысымызды қайтып алған жоқпыз. Бірақ Ресей тарапынан әлем жауап көріп тұрған жоқ – жаңа шабуылдардан басқа ешқандай жауап жоқ", – деді Зеленский.
Украина президенті бұл мәлімдемені Мәскеу уақытымен 8 мамырға санаулы уақыт қалғанда жасады. Бұған дейін Ресей президенті Владимир Путин жариялаған атысты тоқтату режимі 8 мамырдан күшіне енуі тиіс болатын. Путин үш күн бойы – 8, 9 және 10 мамыр күндері атысты тоқтату жөнінде бастамасын жариялаған еді. Осы күндері Ресейде Екінші дүниежүзілік соғыста нацистік Германияның күйрегеніне биыл 80 жыл толуына байланысты Жеңіс күні атап өтіледі, ал 9 мамырда Мәскеуде өтетін әскери парадқа бірқатар шет мемлекеттердің басшылары қатысады деп жоспарланған.
Алайда Зеленский Путиннің бұл ұсынысын мағынасыз деп атап, оның орнына АҚШ наурызда ұсынғандай, атысты кемінде 30 күнге ешқандай шартсыз толық тоқтатуға шақырған.
Зеленский үндеуінде Ресей Украинаға 7 мамырда жасаған шабуылдарды еске салып, "Ресей аспанынан да күні бойы маза кеткені – өте әділ жайт болды" деді. Ол күн барысында Ресейдің түрлі аймағында украиналық дрондар байқалғаны туралы көптеп тараған хабарларды меңзеген сияқты. Дрон қаупіне байланысты Мәскеу мен өзге де қалаларда әуежайлар жұмысын уақытша доғарып, 300-ден астам рейс ұшқан жоқ я кейінге жылжытылды немесе басқа бағытпен ұшуға мәжбүр болды. Бұл жағдай ондаған мың жолаушыны әбігерге салды.
Мәскеу мэрі Сергей Собянин 7 мамырда күні бойы Ресей астанасына қарай ұшқан дрондарды әуе шабуылына қарсы қорғаныс күштері жойғанын хабарлап отырды – оның жазбаларына қарағанда, бір күнде әуеден 20-дан астам дрон атып түсірілген. Ресей қорғаныс министрлігі бір күнде жиынтығы 500-ден астам дронды жойғанын мәлімдеді. Ресейдің оннан астам өңірінің әуе кеңістігінде дрон байқалды, соның ішінде Вологда облысы да бар. Тула мен Саранск қалаларында қорғаныс кәсіпорындарына дрон шабуылдады – бұл ақпаратты Украина дереккөздері растады.
Киев Жеңіс күні, яғни 9 мамырда Ресей аумағына шабуыл жасайтынын тікелей айтқан жоқ. Алайда, Ресейдің бірқатар өңірінде мерекелік іс-шаралар кестесі қайта қаралып жатыр. Мәскеуде мобильді интернет пен ұялы байланыс шала-шарпы жұмыс істеп тұр.
Бұған қоса, президент Зеленский өз үндеуінде Украина қарулы күштерінің бас қолбасшысы Александр Сырский оған Ресейдің Курск және Белгород облыстарындағы ұрыс қимылдары жайлы баяндағанын айтты. 7 мамырда ресейшіл әскери блогерлер украин сарбаздарының Курск облысына енуге тағы да талпыныс жасағанын хабарлады. Атап айтқанда, шекара маңындағы Тёткино елді мекенінде шайқастар жүріп жатқаны айтылды. Ол ұрыстар туралы Ресей де, Украина да егжей-тегжейлі ресми мәлімет берген жоқ.
Трамп 8 мамырды Екінші дүниежүзілік соғыстағы жеңіс күні деп ресми түрде жариялады
АҚШ президенті Дональд Трамп 8 мамырды Екінші дүниежүзілік соғыстағы Жеңіс күні деп ресми түрде жариялады. Мұндай ақпарат 7 мамыр күні Ақ үйдің ресми сайтында жарияланды.
Трамп бұған дейін Truth Social әлеуметтік желісінде 11 қарашаны Бірінші дүниежүзілік соғыстағы Жеңіс күні, ал 8 мамырды Екінші дүниежүзілік соғыстағы Жеңіс күні деп жариялайтынын жазған еді. Сол жолы Трамп: "АҚШ Екінші дүниежүзілік соғыста жеңіске жету жолында кез келген басқа елге қарағанда көбірек еңбек сіңірді", — деп мәлімдеген.
Нацистік Германия жеңілгені туралы капитуляцияға қол қойған 1945 жылдың 8 мамырын АҚШ-та әдетте Еуропадағы Жеңіс күні немесе Еуропада Екінші дүниежүзілік соғыс аяқталған күн деп атайды, бірақ осы кезге дейін АҚШ-та ол ресми мәртебеге ие болмаған. Трамптың жарлығында 8 мамыр нацистік Германияны ғана емес, жалпы Екінші дүниежүзілік соғыстағы Жеңіс күні деп белгіленіп отыр.
Мәлімдемеде бұл күн "әлем тарихындағы еркіндік күштерінің ұлы жеңістерінің бірі" — ұлтшыл-социализм мен фашизмді жеңген күн ретінде атап өтілетіні айтылған. Оған қоса АҚШ-тың соғысқа қалай қатысқаны жөнінде егжей-тегжейлі баяндалған.
"Америкалық сарбаздар жанкешті ерлік көрсетпегенде бұл соғыста жеңіске қол жетпеген болар еді, әрі бүгінгі әлем де мүлде басқаша болар еді", — деп жазылған Трамптың мәлімдемесінде. Оған қоса, АҚШ "елінің, бостандығы мен Батыс өркениетінің өміршеңдігі жолында өмірін құрбан еткен әркімнің рухына тағзым етеді" деп жазылған. Трамп тарихта, ең алдымен, бітімгер ретінде қалғысы келетінін де мәлімдеген.
Кейін Ақ үйде сөйлеген сөзінде президент Трамп АҚШ-тың бұл соғыстағы жеңісіне одақтастардың көмегі болғанын, олардың арасында Ресейді де атап өтті, алайда жеңіске, ең алдымен АҚШ-тың арқасында қол жеткенін тағы да атап айтты.
• АҚШ, Ұлыбритания және Совет одағы (оның құрамында Ресей, Украина және өзге де советтік республикалар болған) — нацистік Германия мен оның одақтастарына қарсы соғысқан. Жеңімпаз елдер Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін құрылған Біріккен Ұлттар ұйымына енді. Жеңіске кім шешуші үлес қосқан деген мәселеге тарих ғылымында әлі күнге дейін біржақты кесімді жауап жоқ. Совет одағының адам шығыны Батыс одақтастарының шығынынан бірнеше есе көп болған. Ал АҚШ соғыс уақытында керек-жараққа бөлінген материалдық ресурстар көлемі бойынша одақтастарынан алда тұр. Ресей билігі нацизмді талқандауда шешуші үлесті Совет одағы мен оның ең ірі құрамдас бөлігі ретінде Ресей қосты деп ресми түрде мәлімдеген.
Чехияның Теплице қаласында әлдекімдер қызыләскер ескерткішін құлатқан
Чехияның солтүстігіндегі Теплице шипажай қаласында 7 мамырға қараған түні біреулер Қызыл Армия жауынгерлеріне қойылған ескерткішті бүлдіріп кеткен. Бұл туралы чехиялық бұқаралық ақпарат құралдары хабарлады.
Бұдан 70 жыл бұрын, 1955 жылы қаладағы саябаққа қару асынған қызыләскер ескерткіші орнатылған болатын. Тастан жасалған мүсін ресми түрде мәдени мұра ескерткіші мәртебесіне ие болмағанымен, әскери мемориалдармен айналысатын қорғаныс министрлігінде тіркелген. БАҚ деректеріне сүйенсек, ескерткіштің көлемі мен салмағын ескере отырып, оны бір топ адам қиратқан болуы мүмкін. Тұғырынан құлатылған ескерткіш быт-шыт болып қирап қалған. Таңертең сол маңнан өтіп бара жатқан адамдар ескерткіш бүлінгенін көріп, қалалық полицияға хабар берген.
Полиция бұл оқиғаға байланысты қылмыстық іс қозғап, ескерткішті жоюға қатысы бар адамдарды іздестіріп жатыр. "Бұл мүсіннен қоғамның бір бөлігі қандай нышан көретініне қарамастан, кез келген вандализм әрекетін келіспеушілігін білдіру жолы ретінде қабылдауға болмайды", – деп мәлімдеді қала мэрі Иржи Штабл. Қала меншігіндегі бұл ескерткіш қайта қалпына келтіріле ме, жоқ па, ол жағы әзірге белгісіз.
Ресей Украинаға басып кіргеннен кейін Чехияда совет жауынгерлеріне қойылған ескерткіштерге зақым келтіру оқиғалары жиілеген. Алайда ондай әрекетке баратындар ескерткішті қиратып-сындырмай, көбінесе граффити салып не жазу жазып кететін.
Әскери ескерткіштер, соның ішінде совет символикасы барлары да, Чехияда мемлекеттің қорғауына алынған. 2020 жылы Прагадағы аудан әкімшілігінің шешімімен совет маршалы Иван Коневтің ескерткіші тұғырынан алынып тасталды. Бұл іске Мәскеу қатты наразы болды. Қала билігі бұл әрекетті 1956 жылғы Венгриядағы халық көтерілісін басып-жаншуға және 1968 жылғы Чехословакиядағы оқиғаларға маршал Коневтің қатысы болғанымен түсіндірді. Одан бөлек, ең басты себеп ретінде, ескерткіш 1980 жылы орнатылғанын және оның Чехословакияны азат ету символы емес, керісінше, 1968 жылғы "Прага көктемі" оқиғаларынан кейін Совет одағына кіріптар, тәуелді елдің белгісі ретінде қабылданып келгенін атап көрсетті.
Си Цзиньпин, Вучич пен Мадуро Мәскеуге барды. Әлиев парадқа қатыспайды
7 мамыр кешке Қытай президенті Си Цзиньпин ресми сапармен Мәскеуге барғанын Ресейдің бұқаралық ақпарат құралдары хабарлады. Қытай басшысының ұшағы Внуково әуежайына қонған. Әуежай дрон шабуылы қаупіне байланысты 6 және 7 мамыр күндері жұмысын уақытша тоқтатқан еді. Алайда Си Цзиньпиннің ұшағы қонуға аз уақыт қалғанда, әуежай қалыпты режимде жұмыс істеп жатыр деген хабар жарияланды.
Қытай басшысынан шамамен жарты сағат бұрын Мәскеуге Сербия президенті Александр Вучич ұшып барды деген хабар тарады. Сол күні оның ұшағы Мәскеуге ұшып жатып, жолда Әзербайжан астанасына қонуға мәжбүр болған. Оған дрон шабуылы қаупіне байланысты әуе кеңістігі жабылғаны себеп болған болуы мүмкін.
Оған дейін Мәскеуге Венесуэла президенті Николас Мадуро барған, Ресей президенті Владимир Путин оны Кремльде қабылдады. Кездесу барысында Ресей мен Венесуэла арасындағы стратегиялық әріптестік және ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылды.
Мәскеуге Бразилия мен Куба президенттері де ұшып барды.
Шетелдік мемлекет басшылары Ресей астанасына Екінші дүниежүзілік соғыста нацистік Германияны тізе бүктірген жеңістің 80 жылдығына арналған салтанатты шараларға қатысу үшін барды. 9 мамырда Мәскеуде әскери парад өтуі жоспарланған.
Сәрсенбі кешке Ресей президентінің көмекшісі Юрий Ушаков Әзербайжан президенті Илхам Әлиев пен Лаос басшысы Мәскеуге келмейтін болды деп хабарлады, алайда себебін айтпады. Бұған дейін Кремль Мәскеуге 20-дан астам шет мемлекеттің басшылары келеді деп айтқан.
Латвия, Литва және Эстония Мәскеуге бет алған шет мемлекеттер басшыларының ұшақтарын өз әуе кеңістігі арқылы өткізбейтінін алдын ала мәлімдеген еді. Еуропа одағы Ресей Украинаға қарсы соғыс жүргізіп жатқан шақта Мәскеудегі салтанатты шараға қатысуға қарсы. Еуроодаққа мүше елдер арасынан Мәскеуге 9 мамырдаға парадқа баратынын ресми жариялаған жалғыз мемлекет басшысы — Словакия премьер-министрі Роберт Фицо болды.
Украина дрондарының шабуылына байланысты енгізілген шектеулер салдарынан кейінгі бір тәулікте Ресейде ондаған рейс ұшпай қалды. Атап айтқанда, "Аэрофлот" әуе компаниясы түнгі шектеулерден кейін Мәскеудегі Шереметьево әуежайында жолаушы рейстері тоқтатылуы немесе біріктірілуі мүмкін екенін ескертті. Мәскеудің Домодедово, Внуково және Жуковский әуежайларында да, басқа қалаларда да осындай шаралар енгізіліп, ондаған мың жолаушыны әбігерге салды.
Джо Байден: Владимир Путин Украинаны тұтас алғысы келеді
Ресей президенті Владимир Путин Украинаны Ресейдің бір бөлігі деп есептейді және егер бейбіт келісім жасалатын болса ол Украинаның бір бөлігін ғана бақылауда ұстағанды місе тұтпайды. АҚШ-тың бұрынғы президенті Джо Байден BBC News арнасына берген сұхбатында осылай деді. Байден Ақ үйден кеткелі бері медиаға алғаш рет сұхбат берді.
Байден Ресейге Украинаның бір бөлігін беру мүмкіндігін "қазіргі заманғы ымыраға келу саясатының" көрінісі деп атады. Оның пікірінше, Путин бұрын Совет одағында болғандай ықпалға ие болғысы келеді.
"Ол Совет одағы ыдырап кеткеніне көндіге алмай отыр. Ал ол тоқтайды деп сенген кез келген адам – ақымақ", – деп қосты Байден.
Бұған қоса бұрынғы президент Ақ үйде билікке Дональд Трамп келген соң АҚШ пен Еуропа арасындағы қарым-қатынас нашарлауы мүмкін екеніне алаңдаушылық білдірді. Байденнің сөзінше, мұндай жағдайлар қазіргі заманғы әлем тарихын өзгертуі ықтимал.
- Сәуір айында Парижде өткен кездесуде АҚШ делегациясы Украина мен Еуроодақ елдеріне Ресей мен Украина арасындағы қақтығысты реттеу жоспарын ұсынған. Оған сәйкес, АҚШ Қырымды де-юре Ресейдің бір бөлігі ретінде таниды, ал 2022 жылдың ақпанынан бері Украинаның Ресей әскері басып алған аумақтары Ресейдің бақылауында қалмақ, бірақ бұл аннексия халықаралық деңгейде мойындалмайды. Тек Харьков облысының шағын бөлігі қайтадан Украинаның бақылауына өтуі тиіс деген ұсыныс иесі.
- Украина президенті Владимир Зеленский Киев Қырым мен басқа да аумақтарда Ресей юрисдикциясын ешқашан мойындамайды деп мәлімдеді. Оның айтуынша, Қырым мен Ресей басып алған аумақтардың мәртебесін талқылау соғысты ұзаққа созады.
Ресейде дрондар шабуылына байланысты жүздеген рейс ұшпай қалды
Ресейде дрондар шабуылы жиілеген тұста жолаушы ұшақтары рейстерін кейінге шегеріп жатыр. Әуежайларға қойылған шектеулер 350 рейс пен 60 мың жолаушыға әсер еткен. Бұл туралы Ресей туроператорлар қауымдастығы мәлімдеді.
Мәскеудегі Внуково, Шереметьево, Домодедово әуежайларында да ондаған рейс ұшпай қалды.
7 мамырға ауған түні дрондар қаупі деп Шереметьево әуежайы екі рет жабылды. «Аэрофлот» рейстері ұшпай қалды, Мәскеуге ұшып келе жатқандары қосалқы әуежайға жіберілді. Бұл әуе компаниясы 7 мамырда Мәскеуден ұшатын, Мәскеуге ұшып келетін жүзге жуық рейсін кейінге шегерді. «Победа» әуе компаниясы да рейстерінің жартысын ұшырмай тастады.
Кейбір әуе компаниялары жолаушыларды бес-алты сағат ұшақ бортында ұстаған.
Сербия президенті Александр Вучич мінген ұшақ Мәскеуге қонбай, Бакуға барған. Бұл туралы сербиялық Blic газеті хабарлады. Вучич 9 мамырда Мәскеуде өтетін парадқа қатысатыны айтылған.
Үндістан Пәкістанға шабуыл жасады
Үндістан қарулы күштері 7 мамырға ауған түні Пәкістан мен Кашмирдің Пәкістан бақылауындағы бөлігіне ракетамен соққы жасады. Дели шабуылын "Синдур" операциясы деп атап, тоғыз нысанға соққы жасалғанын айтады. Үндістан Пәкістанның "террористік инфрақұрылымдарына" шабуыл жасалды дейді.
Пәкістан тарабы Үндістанның шабуылынан Пәкістанда үш адам қаза тауып, 12 адам жараланғанын жазды. Қаза болғандардың бірі - бала.
Пәкістан тарабы Үндістанның ракетамен шабуыл жасағанын растады. Бұған қоса, Пәкістан жауап ретінде Үндістанның Сринагар қаласындағы әуе базасы ракетамен шабуылдағаны да айтылды.
Бұған қоса, Пәкістан әуе кеңістігін 48 сағатқа жауып, әскери авиацияны әуеге көтерген.
22 сәуірде Кашмирдің Үндістан бақылауындағы бөлігіндегі Байсаран алқабында үндістандық туристерге шабуыл жасалып, 26 адам қаза тапқан. Үндістан шабуылды "террорлық әрекет" деп атап, Пәкістанды айыптаған. Шабуыл жасаған үш адам Пәкістан азаматы екені айтылған. Осы оқиғадан соң екі елдің арасы суып, соғыс басталуы мүмкін екені айтыла бастаған.
Ресей мен Украина "205-ке 205" формуласы бойынша тұтқын алмасты
Ресей қорғаныс министрлігі 6 мамыр күні Украинамен "205-ке 205" формуласы бойынша тұтқын алмасқанын хабарлады. Хабарламада Украина тарапы тұтқыннан босатқан ресейлік әскери қызметшілер қазір Беларусь аумағында екені айтылған. Тұтқын алмасуға Біріккен Араб Әмірліктері араағайындық жасаған.
Бұған дейін бірқатар ресейлік Telegram-арналар Украина мен Ресейдің тұтқын алмасқаны жөнінде хабарлап, оған қоса тұтқыннан босатылған ресейлік әскери қызметшілердің болжалды тізімдерін жариялаған болатын.
Кейінірек Украина президенті Владимир Зеленский Ресеймен арада "205-ке 205" формуласы бойынша тұтқын алмасу жүргізілгенін растады. Ол өзінің ресми Telegram-арнасында Ресей тұтқынынан босап шығып, еліне оралған украин жауынгерлердің суреттерін жариялады.
Бұған дейін Ресей мен Украина 19 сәуірде тұтқын алмасқан. Ол кезде әр тарап 246 адамнан босатқан. Бұған қоса, Украина жағына жараланған 31 украин жауынгері, ал Ресейге жараланған 15 ресейлік сарбаз қайтарылған еді.
Сол күні Украина президенті Владимир Зеленский соғыс басталғалы бері Украинаға жалпы саны 4552 адам – әскери қызметшілер де, бейбіт тұрғындар да – қайтарылғанын айтқан. Оған қоса, соғысушы екі тарап қаза тапқан сарбаздарын бір-біріне салыстырмалы түрде тұрақты қайтарып келеді.
Беларусь билігі 78 жастағы белсенді Нина Багинскаяның үстінен қылмыстық іс қозғады
Беларусь билігі "көпшілік қатысатын шараларды ұйымдастыру немесе өткізу тәртібін бірнеше мәрте бұзғаны үшін" 78 жастағы белсенді Нина Багинскаяның үстінен қылмыстық іс қозғады. Мұны "Весна" құқық қорғау орталығы хабарлады. Бұл қылмыстық бап бойынша айыппұл салу, еркіндігін шектеу болмаса ең қатаң түрі — үш жылға дейінгі мерзімге бас еркіндігінен айыру жазасы қарастырылған.
Құқық қорғаушылардың мәліметінше, қарт белсендінің қылмыстық қудалануына 2024 жылы киіміне ақ-қызыл-ақ түсті белгі мен ұлттық рәміздерді тағып алып Минск көшелерін кезіп жүруі себеп болған. Былтыр билік оны "заңсыз пикет өткізгені" үшін үш рет әкімшілік жауапқа тартқан.
Билік Багинскаяны бірнеше рет психиатриялық сараптамадан өткізгені белгілі болды. Басқа егжей-тегжейі жарияланбады.
"Нина Багинскаяның жасын ескере отырып, [жаза] неғұрлым жұмсақ болады деп үміттенеміз. Бұл қудалау оның үнін өшіруге тырысу сияқты көрінеді, себебі Нина Багинская 2020 жылғы наразылықтардың маңызды символы, маңызды тұлғасы болған және солай болып қалады", – деді "Настоящее Время" басылымына берген сұхбатында "Весна" құқық қорғау орталығының заңгері Светлана Головнева.
Көше акцияларына совет заманынан — 1988 жылдан бастап шығып жүрген Нина Багинскаяның Беларусь елінде автократ басшы Александр Лукашенконың билігіне қарсы наразылық символына айналғанына көп уақыт болған.
"Мені бұған қайраған — әлеуметтік, саяси және ұлттық әділетсіздік. Сондықтан өзіме егер сілімтік, құл болмасаң, онда жерің мен Отаныңды қорғауға тиіссің деп айттым", – деген Багинская. Ол барлық дерлік митингілерге өзі тіккен ақ-қызыл-ақ түсті үлкен ту ұстап шығады. 2020 жылы ол Беларусьтегі президенттік сайлаудың ресми қорытындысымен келіспей, бейбіт наразылық акцияларына белсене қатысқан.
2019 жылы Нина Багинская мемлекетке 16 мың долларға тең ақша қарыз болған. Бұл қомақты қаржы – оған наразылық акцияларына қатысқаны үшін салынған айыппұлдардың жиынтығы. Айыппұл төлеуден бас тартқан Багинскаяның Минск маңындағы саяжайын билік аукционға шығарып сатып жіберген. Принципке барып, айыппұл төлеуден бас тартқан және өзгелерге де өзінің орнына айыппұл төлеуге тыйым салған қарт белсенді мұны әділетсіз жүйе орнаған мемлекетті қаржыландырғысы келмейтіндігін айтып түсіндірген. Беларусь еліндегі кейінгі президент сайлауы мен наразылықтардан кейін оған тағы бірнеше айыппұл салынған. Билік ол айыппұлдарды Багинскаяның зейнетақысынан ұстап қалады.
2022 жылдың тамыз айында сот Нина Багинскаяға аңшылықпен айналысуға, көлік және шағын қайық жүргізуге тыйым салды. Осы сот шешімімен байланыс операторларына Багинскаяға интернет, ұялы байланыс және теледидар қызметтерін көрсетуге де тыйым салынған.
Германия канцлері қызметіне ұсынылған Мерц қажет дауыс жинай алмады
Германияда 6 мамыр күні бундестагтағы алғашқы дауыс беру қорытындысында Фридрих Мерц атқарушы билік тармағының жетекшісі – федерация канцлері болып сайлануға қажет дауыс жинай алмады.
Жасырын дауыс беру қорытындысы бойынша, Мерцті қолдап 310 депутат дауыс берген, ал канцлер лауазымына бекіту үшін кемі 316 дауыс қажет.
307 депутат Мерцке қарсы дауыс берді.
Мерц басқарып отырған Христиан-демократиялық одақ (ХДС) пен Христиан-әлеуметтік одақ (ХСС) блогы және онымен коалиция құрған социал-демократтар Бундестагта басымдыққа ие — олардың қолында 328 мандат бар. Дауыс беру қорытындысы болашақ билік коалициясының бірнеше депутаты Мерцті қолдамағанын немесе тіпті оған қарсы дауыс бергенін көрсетеді.
Дауыс беру қорытындысы бұлай болады деп ешкім күтпеген еді. Бундестаг отырысында үзіліс жарияланды. Канцлерді сайлау қайтадан дауыс беру бүгін немесе басқа бір күні өтуі мүмкін, оған барлығы 14 күн беріледі.
Жыл басынан бері Ұлттық қорға 855 млрд теңге түсіп, 2 трлн теңге алынған
Биылғы жылдың алғашқы 4 айында Қазақстанның Ұлттық қоры 1,16 трлн теңгеге немесе 3,5% қысқарған. Мұндай ақпаратты Қаржы министрлігінің дерегіне сүйеніп, inbusiness.kz сайты хабарлады. Сәуір айының аяғында Ұлттық қордағы қаражат көлемі 31,9 трлн теңгеге тең болған.
Министрлік келтірген мәліметке сәйкес, өткен төрт айда Ұлттық қордан бюджетке кепілдендірілген трансфертке 1,6 трлн теңге жұмсалған. Тағы 400 млрд теңге мақсатты трансфертке және 13,3 млрд теңге қорды басқару мен аудитке жұмсалыпты.
Жыл басынан бергі кезеңде Ұлттық қордың шығыны 2,01 трлн теңге болған.
"Осы уақытта қорға 854,9 млрд теңге түсті. Бұл қаражаттың 98,7% немесе 843,6 млрд теңгесі – мұнай секторы ұйымдарынан түсетін тікелей салық. Оның ішінде корпоративтік табыс салығы – 429 млрд теңге немесе Ұлттық қорға түскен салықтың жалпы сомасының 50,9%. Тағы 234,8 млрд теңге немесе 27,8% жасалған келісімшарттар бойынша өнімді бөлудегі қазақстандық үлеске тиесілі. 2024 жылы Ұлттық қор небәрі 3,2 трлн теңгеге өсті. Егер 2024 жылдың басында Ұлттық қордың көлемі 29,8 трлн теңге болса, аяғында 33 трлн теңге болды. Жыл ішінде қордың кірісі 8,82 трлн теңгеге жетіп, 5,62 трлн теңгесі алынды", – деп хабарлайды Қаржы министрлігі.
Қазақстанда 2000 жылы құрылған Ұлттық қорға елдің қазба байлықтарынан түсетін қаражат жинақталады. Әу баста билік келешек ұрпақтың игілігіне жиналады деп жариялаған қор қаржысын үкімет бюджет бағдарламаларын орындауға жиі пайдаланады.
Qazaq Air әуекомпаниясы атауын VietJet Kazakhstan деп өзгертпек
Қазақстанда әуе тасымалы қызметін көрсететін Qazaq Air әуекомпаниясы енді VietJet Kazakhstan деп аталатын болады. Бұл жаңалықты 6 мамырда Астанада өткен Қазақстан мен Вьетнам арасындағы іскерлік кездесуде "Самұрық-Қазына" акционерлік қоғамының басқарма төрағасы Нұрлан Жақыпов айтты деп хабарлады ҚазАқпарат.
Жақыпов Жекешелендірудің кешенді жоспары аясында Qazaq Air әуекомпаниясын сатып алушы ретінде SOVICO Group компаниясы белгіленді, мәміленің барлық шарттары орындалып, төлем қабылданды, ал акциялар инвестордың жеке шоттарына берілді деп мәлімдеді.
− Біз SOVICO Group пен VietJet Air компанияларының Qazaq Air-ді VietJet Kazakhstan жаңа бренді аясында басқаруға және операциялық қызметіне қатысу ниетін жоғары бағалаймыз. Өңірдегі маршруттық желінің кеңеюі көлік байланысын нығайтып, жаңа экономикалық өсу нүктелерін қалыптастырады, − деді Нұрлан Жақыпов.
"Самұрық-Қазына" қоры мен вьетнамдық Sovico Group компаниясы (ол VietJet әуе компаниясына иелік етеді) Qazaq Air-ді сатып алу-сату жоспарын былтыр көктемде жариялаған. Ал желтоқсан айында қазақстандық қор Qazaq Air әуекомпаниясын сату туралы келісімшартқа вьетнамдық Sovico Group құрамына кіретін компаниялар консорциумымен бірге қол қойғанын хабарлаған.
Бұл жолы қор мәміленің қаржылай көлемі туралы мәліметті жариялаған жоқ, тек инвесторлар алдағы бірнеше жылда әуекомпаниясының ұшақ паркін 20 дана Boeing 737 Max немесе Airbus A321 үлгісіндегі ұшақтармен толықтыруға міндеттеме алғанын хабарлады деп жазды Vlast.kz басылымы.
Мәміле тараптары ретінде қордың өзі, сондай-ақ Sovico Group JSC құрамына кіретін Central Asia Aviation Holdings Limited компаниясы мен толықтай қазақстандық Kazasia Holdings Limited компаниясы аталды. "Самұрық-Қазына" қоры Qazaq Air компаниясындағы 49% үлесін сақтап қалады деп жазды Vlast.kz.
Бұған дейін "Самұрық-Қазына" қоры Qazaq Air әуекомпаниясына қатысты мәміленің міндетті шарты ретінде әуекомпаниясының 38 млрд теңге қарызы өтелуі қажет екенін мәлімдеген болатын.
Сейсенбі, 6 мамыр күні Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Вьетнам коммунистік партиясы орталық комитетінің бас хатшысы То Ламмен Ақордада шағын құрамда келіссөз өткізді деп хабарлады Қазақстан президентінің баспасөз қызметі. Тоқаев Қазақстанға мемлекеттік сапармен келген То Ламды дүйсенбі күні Астана әуежайынан күтіп алған еді.
ПІКІРЛЕР